Op het naambord van predikanten van Wilsum staat ds. H.A.J. Calkoen vermeld als dertiende predikant sinds de Reformatie. Hij kwam van Hoogeveen, evenals zijn voorganger. Omdat ikzelf ook een aantal jaren in Hoogeveen heb gewoond, was mijn nieuwsgierigheid gewekt. (Door Cor Wursten, Wilsum 2019).
Herkomst.
Hendrik Albertus Jacobus Calkoen is geboren in Hoogeveen. In de doopboeken van Hoogeveen staat zijn doop op 19-5-1777. Hieronder staat de afdruk uit het doopboek. De 19 in de kantlijn is de datum van 19 mei 1777.
H. J. Calkoen en Anna Weijma Camerlingh zijn de ouders. Als laatste in de regel vind je de drie namen van de dopeling, Hendrik Albertus Jacobus. H.J. Calkoen is advocaat in Hoogeveen en daar ook geboren. Zijn moeder is geboren in Steenwijkerwold, als dochter van de plaatselijke predikant.
Hieronder de afdruk van de huwelijksaantekening van de ouders van “onze” H.A.J. Calkoen van 8-12-1756 uit de kerkboeken van Steenwijkerwold.
Hendrik Joan Calkoen – de vader van onze predikant – wordt hier “doctor” genoemd. Uit andere bronnen is bekend dat Hendrik Joan als jurist is afgestudeerd. Hij was geen arts! Het echtpaar zou tussen 1758 en 1777 8 kinderen ten doop houden. Alle in Hoogeveen. Hendrik Albertus Jacobus is in 1777 als jongste kind in dit gezin geboren. De oudste zoon uit dit gezin is rechter geweest in Vollenhove. En vanaf 1792 een aantal jaren burgemeester van Vollenhove. De familie Calkoen heeft in Hoogeveen een rol gespeeld bij de ontginning van de veengebieden. Tussen 1677 en 1700 waren eerst Abraham Calkoen en later Petrus Calkoen rentmeester voor de Hollandsche Compagnie. Abraham werd door de overige deelnemers in die Compagnie in 1678 naar Hoogeveen gestuurd. Petrus Calkoen was de overgrootvader van “onze “ H.A.J. Calkoen.
Wilsum.
De jonge Hendrik Albertus Jacobus werd in Wilsum bevestigd op 6 juli 1800. Hij was toen net 23 jaar. En nog ongehuwd. In de kerkboeken van Wilsum zijn een aantal aantekeningen over het beroepingswerk opgetekend. In haar vergadering van 13 maart 1800 besluit de kerkenraad van Wilsum een beroep uit te brengen op de proponent H. A. J. Calkoen. De eerste regels van dit besluit staan hieronder afgedrukt.
Het beroepingswerk ging in die tijd via de Classis. Uit een voordracht van 6 predikanten werd gekozen voor ds. H.A.J. Calkoen. Bij de stemming in de classis staakten de stemmen, waarna er werd geloot. Er staat letterlijk: “met het lot beroepen”. In het besluit van de kerkeraad staat in de eerste regel ook de verdrietige aanleiding tot het beroep: de vorige predikant, ds. W. C. Carsten, was overleden. Hij was nog maar 39 jaar oud.
Ds. H.A.J. Calkoen neemt het beroep aan en wordt in de morgendienst van zondag 6 juli 1800 bevestigd als predikant van Wilsum. Hij wordt bevestigd door zijn oudere broer, ds. P.J. Calkoen. Toen predikant in Peize, later in Genemuiden.
Ds. Calkoen werd op 6-7-1800 bevestigd als predikant van Wilsum. Hij heeft over zijn bevestiging en intrede het volgende bericht in onze kerkboeken geschreven:
Ds. Calkoen is bevestigd door zijn broer, ds. P.J. Calkoen te Peijze. Later predikant in Genemuiden.
Het gezin Calkoen.
Op 12-4-1804 trouwde H.A.J. Calkoen in Vollenhove met Adriana Louise Struuck, geboren 1783 in Winschoten. Het echtpaar kreeg zes kinderen. Vier van hen zijn geboren in Wilsum, en de jongste twee kinderen zijn geboren in de tweede gemeente van ds. Calkoen, Gasselternijeveen.
Het volgende krantenbericht geeft de geboorte van de oudste zoon weer. Helaas zonder de naam van het kind. Kort na deze geboorte staat er in de doopboeken van Wilsum geen doop van dit kind. Dit lijkt te betekenen dat deze zoon spoedig na de geboorte is overleden.
De volgende drie kinderen uit dit huwelijk zijn wel in Wilsum gedoopt. Het gaat om:
- Hendrik Philibert * 15/12/1809 en gedoopt 24/12/1809
- Philibert Johan * 22/12/1810 en gedoopt 30/12/1810
- Jan Willem * 6/12/1812 en gedoopt 3/1/1813.
Philibert zou later predikant worden en zijn vader opvolgen in Schalkwijk. Philibert Johan is beroepsmilitair geworden. En Jan Willem werd kapitein in het Oost-Indisch Leger.
De doopinschrijvingen van Philibert Johan en Jan Willem zien er precies zo uit. De geboorte van Jan Willem wordt aangegeven bij de burgerlijke stand, ingevoerd in 1811. Hieronder de afdruk uit de index van de geboorten.
De eigenlijke geboorte-inschrijving is opgemaakt op 7 december 1812 door burgemeester P.H. van Lier. Getuigen daarbij waren Jan Hendrik Hartman en Jan Broekhuis.
Ds. H.A.J. Calkoen neemt op 31-10-1813 afscheid van Wilsum. Hij vertrekt naar Gasselternijveen in Drenthe. Daar doet hij intrede op 14/11/1813. Op 2/10/1825 neemt hij daar afscheid en gaat naar Hurwenen. Na Hurwenen zou nog Schalkwijk volgen.
Mevr. Calkoen; Adriana Louise Struuck
Ds. Calkoen trouwt in 1804 in Vollenhove met Adriana Louise Struuck. Adriana Louise is op 17/7/1783 in Winschoten geboren.
De ouders van Adriana Louise waren op 1-12-1780 in Groningen getrouwd. Philibert was Medicinae Doctor. Wij zouden tegenwoordig zeggen: arts. Philibert overleed in 1795. Een verdrietig sterfgeval. Philibert is bij overlijden nog maar 39 jaar en laat met zijn vrouw ook 5 jonge kinderen achter. Adriana Louise is één van hen.
Schalkwijk
Ds. H.A.J. Calkoen eindigde zijn predikantenloopbaan in Schalkwijk. Hij ging daar per 1-1-1838 met emeritaat. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Hendrik Philibert Calkoen, geboren in Wilsum. Erg bijzonder dat de vader door de zoon wordt opgevolgd. Het zou Hendrik Philiberts enige gemeente blijken te zijn. H.P. Calkoen ging in Schalkwijk op 5-5-1878 met emeritaat.
“Onze’ ds. H.A.J. Calkoen overleed op 23-4-1861 in Gouderak.
Wilsum, Cor Wursten
Dank aan Henk Fix G.zn. voor het bijeen zoeken van een aantal documenten in de kerkboeken van Wilsum.
